gg

Upload Music - Listen Audio Files - وقاص موبایل سین...

دزمکي په حاصلاتوکې عشر

دنړۍ دخالق په نعمتونوکې یوغټ نعمت دزمکي تخلیق دی ، چې دالله تعالی په حکم سره په هغه کې بې شماره میوي ، خوراکي توکي ، سبزیان اوډول ډول نباتات پیداکړل شوي ، چې دانسان په ورځني ژوندکې هروخت ورته اړتیالیدله کیږي بلکه له هغه پرته ژوندکول ډیرګران دی ، دا یواځي دالله تعالی فضل او احسان دی چې زمکه یې دانسان تابع جوړه کړه اوترقیامت پوري دراتلونکي ټولو انسانانو لپاره یې ذخیري پکې راغونډي کړي 

الله تعالی خاوره پیداکړه او ددې قابلیت او وړتیا یې پکې پیداکړه چې شیان شنه کړي،  اودشیانو د غټ والي اوښه والي لپاره یې دوریځو په مټ دبارانونوکولو او دهسکوغرونو له څوکو دچینو بهولو په مټ دهغوی داوبه کولو انتظام کړی ، دزمکي په تل کې یې په ډیره زیاته اندازه داوبو زیرمي   پیداکړي ، همداراز دهوا ، رڼا اوګرمي خاص انتظام یې کړی ، داهرڅه ددي لپاره چې انسانان اوپیریانان دزمکي له حاصلاتو پوره پوره ګټه ترلاسه کړي .

داهرڅه په یقیني توګه الله تعالی کړي ، الله تعالی په دي اړه فرمایې : ﴿ اَفَرَاَیْتُمْ مَا تَحْرُثُوْنَ اَ اَنْتُمْ تَزْرَعُوْنهُ اَمْ نَحْنُ الزَّارِعُوْنَ﴾ سورة الواقعه آیت ۶۳- یعني :   راته ووایاست ایا هغه څه چې تاسو یې کرئ تاسویې راشنه کوئ اوکه موږ یې شنه کونکي یو؟

یعني ستاسو کارخو یواځي همدادی چې په زمکه کې تخم واچوئ اوزمکه ورته برابره کړئ ، خو له هغه څخه غټ میوه داربوټی یا ونه   جوړول اوستاسو دفایدي لپاره میوي اوغلې پیداکول زموږ کار دی داستاسو په وس کې نشته ، له الله تعالی پرته بل څوک شته چې دغه شیندل شوی تخم داسي حالت ته ورسوي ؟!

دزمکي دحاصلاتو هره هره دانه دالله تعالی یوستر نعمت دی ، اوحقیقي پیداکونک یې الله تعالی دی ، انسان خو دخدای پاک جل جلاله د عظیمو نعمتونو ( لکه په خاوره کې دحاصلاتو توان پیداکول ، رڼا، هوا اونور انتظام کول) پرته یوه خاشه هم په زمکه کې نه شي شنه کولی ، په دې سترنعمت باندي بایدهرڅوک دالله تعالی شکریه اداء کړي چې الله تعالی زموږ لپاره له دي زمکي څخه عمده اوبهترین غذاوي راکوي ، په اسلامي شریعت کې ددې شکر داظهار طریقه داښودل شوي چې دزمکي په حاصلاتوکې عشر ـ لسمه   - یانصف عشر – شلمه برخه - یعني لس یا پنځه فیصده زکاة وباسي ترڅو دغریبانو اومحتاجانو ضروریات ورباندي پوره شي .

دزمکي دحاصلاتو په اړه الله تعالی فرمایې : :﴿وَهُوَ الَّذِیْ اَنْشَاَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوْشَاتٍ وَغَیْرَ مَعْرُوْشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفاً اُکُلُہُ وَالزَّیْتُوْنَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهاً وَغَیْرَ مُتَشَابه، کُلُوْ مِنْ ثَمَرِہِ اِذَا اَثْمَرَ وَآتُوْا حَقّه یَوْمَ حَصَادِہِ وَلَا تُسْرِفُوا اِنه لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِیْن﴾ سورة الانعام آیت نمبر ۱۴۱=

الله تعالی هغه ذات دی چې باغونه یې پیداکړي چې ځيني پکې جوړنګ لرونکي اوځيني بې جوړنګه دي ، اوخورماوي اونور کښتونه چې خوندونه یې بېل بېل دي ، اوزیتون او انار چې یوبل ته ورته والی هم لري اوسره مختلف هم دي ، کله چې داشیان حاصلات درکړي نو نو ترې خوراک کوئ او د ریبلو په مها ل یې دخپل رب حق اداء کړئ ، اواسراف مه کوئ ،ګورئ الله تعالی اسراف کونکی نه خوښوي

اوپه بل ځای کې الله تعالی فرمایې : ﴿ یَا اَیها الَّذِیْنَ آمَنُوا اَنْفِقُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا کَسَبْتُمْ وَمِمَّا اَخْرَجْنَا لَکُمْ مِّنَ الْاَرْضِ، وَلَا تَیَمَّمُوا الْخَبِیْثَ مِنهُ تُنْفِقُوْنَ وَلَسْتُمْ بِآخِذِیهِ اِلَّا اَنْ تُغْمِضُوْا فِیهِ، وَاعْلَمُوآ اَنَّ اللّٰہَ غَنِیٌّ حَمِیْدٌ﴾․ (سورة البقرة آیت نمبر ۲۶۷)

ای هغه کسانوچې ایمان موراوړی ! هغه څه چې تاسو ګټلي او یاموږ له زمکي درته   را ایستلي دهغوی ښوشیانو یوه برخه [ دالله تعالی په لاره کې ] خرچ کړئ ، اودانیت مه کوئ چې بس همدغه خراب شیان [ دالله په نامه باندي] ورکوئ کوم چې [ که بل څوک یې تاسوته درکوي نو دنفرت له امله یې ] تاسو یې بې له دې چې سترګې پري پټي کړئ نه اخلئ ، اوپوه شئ چې الله تعالی بې نیازه او دصفتونو وړ ذات دی

دقرآن کریم لمړی مفسر حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وسلم فرمایې : ” فِیْمَا سَقَتِ الْاَنهارُ وَالْغِیَمُ الْعُشُوْرُ، وَفِیْمَا سُقِیَ بِالسَّانِیَةِ نِصْفُ العُشْر“ (صحیح مسلم، مسند احمد، نسائی، ابوداؤد)

هغه څه چې ویالي او بارانونه یې اوبه کوي پکې لسمه ده ، اوپه هغه کې چې دڅاهانوپه مټ اوبیږي نیمایي عشر – شلمه - ده

خاتم الانبیا ء صلی الله علیه وسلم په یوه بل ارشادکې فرمایې : فِیْمَا سَقَتِ السَّمَاءُ وَالْعُیُوْنُ اَوْ کَانَ عَثَرَیاً الْعُشْرُ وَفِیْمَا سُقِیَ بِالنَّضْحِ نِصْفُ العُشْر․ (صحیح بخاری، ترمذی، نسائی، ابوداود، ابن ماجه )

کومي زمکي چې دآسمان ،چینو او تالابونوپه اوبو اوبیږي دهغه په حاصلاتوکې لسمه برخه ده ، اوکومي زمکي چې دسلواغي په مټ اوبیږي دهغه په حاصلاتوکې شلمه برخه – دزکات په ډول – ده

دقرآن اوحدیثو په رڼاکې دمسلمان امت پر دې باندي اتفاق دی چې دزمکي په حاصلاتوکې لسمه یا شلمه - لس یاپنځه فیصده – زکات ورکول ضروري دي ،که څه هم ددې په تفصیلاتوکې اختلاف شته ( بدائع الصنائع )

شیخ ابن قدامه - رحمه الله - په خپل کتاب ( المغنی ) کې لیکلي چې : دزمکي په حاصلاتوکې دزکات دوجوب په سلسله کې دامت ترمابین هیڅ ډول اختلاف نشته

دعشرمعنی :

عشرپه اصل کې لسمي حصې ته ویل کیږي ، لیکن رسول الله صلی الله علیه وسلم چې د حاصلاتو دزکات په اړه کوم تفسیربیان کړی په هغه کې یې دزمکي دوه ډوله بیان کړي

۱= هغه باراني زمکه چې دباران   یا نهر په   بې قیمته اوبو سره اوبه کیږي نو په حاصلاتوکې یې عشر   یعني لسمه برخه زکات ورکول   فرض دي

۲= که زمکه دسلواغو یا ماشینانو په مټ اوبه کیږي نوپه هغه کې نصف عشر – پنځه فیصده – یعني شلمه برخه زکات ورکول فرض دي

مطلب دا که چیرته زمکه په مفت اوبې محنته اوبو باندي اوبه شي او حاصلات وکړي نو پکې لسمه برخه - لس فیصده - اوکنه وي نو شلمه برخه - یعني پنځه فیصده - زکات پکې فرض دی

اوکه زمکه په باران هم اوبه کیده او د سلواغو یانورو اسبابو په ذریعه هم نو داکثریت اعتبار به کول کیږي ،

دفقهاؤ په اصطلاح کې دواړه ډولونه - عشر   او نصف عشر -  دعشر په عنوان سره تعبیریږي 

دعشر نصاب :

دامام ابوحنیفه   رحمه الله په نزد دقرآن اوحدیث دعموم   په دلیل سره دعشرلپاره هیڅ ډول نصاب نشته ، بلکه دزمکي حاصلات که ډېرکم وي هم   نو زکات - یعني عشر یا نصف عشر- پکې واجب دی او که زیات وي نو هم ، همداراز که میوي وي ، سبزیان اویاترکاري وي په ټولو کې عشرشته ، خو دنورو امامانو اوله احنافو څخه دامام ابویوسف او امام محمد -رحمهم الله تعالی -   د حدیث شریف   = لیس في مادون خمسة اوسق صدقة = په بنیاد باندي وایې چې ترپنځه وسقه کم وي نو زکات یعني عشریانصف عشر پکې نشته ، اوهمداراز په سبزیانو اونورهغه څه کې چې ذخیره کیدلی نه شي عشر نشته .

په عشراو زکاة کې فرق :

دزمکي د حاصلاتو زکات ( عشر / نصف عشر) دهرشي په حاصلاتوکې شته ، که څه هم په کال کې څوځله حاصلات ورکړي ،یعني که په کومه زمکه په کال کې درې څلورفصلونه وشي نو هرځل به دفصل عشر یانصف عشر ورکوي ، خو د مال ، سپینو زرو یاسروزرو کې دزکات دوجوب لپاره داضروري ده چې له ضرورت اصلي څخه به زیات وي او نصاب ته یې مقدار رسیدلی وي اوپوره کال به ورباندي تېرشوی وي ، لیکن د زمکي دحاصلاتو دزکات ( عشر یا نصف عشر) لپاره هیڅ کوم شرط نشته   .

دزمکي په حاصلاتوکې دزکات ( عشر   /نصف عشر) له اداء کولو وروسته که هغه هرڅو کلونوپوري پاتي نو بیا ورباندي دوهم ځل زکات نشته ، هو خوکه غله یې خرڅه کړه اوقیمت یې نصاب ته ورسید نو بیا چې ترڅوپوري دغه پیسي موجودي وي اومقدار یې نصاب ته رسیږي   نو هرکال به یې زکات ورکوي ، خوپه کرنیزه زمکه باندي که هرڅونه زیات قیمت ولري هیڅ زکات نشته .

په حصه باندي دکرل شوي زمکي عشر

دچاپه حصه کې چې څومره حاصلات راشي دهغه مطابق به یې عشر یا نیمایي عشر اداء کوي ، دمثال په توګه : دزمکي دڅښتن او دبزګر ترمابین   داسي معامله شوي وه چې نیمایي حاصلات به دیوه اونورنیمایي به دبل وي ، نو اوس به دواړه دخپلي خپلي برخي   زکات ( یعني عشر یا نصف عشر ) اداء کوي

دحاصلاتوراټولولو   خرچ او عشر

دزمکي دحاصلاتو زکات ( عشر یا نصف عشر) له ټولو حاصلاتو ورکول کیږي ، په دې که به دحاصلاتو دراټولولو خرچه اونور مصارف نه وي شامل ، دمثال په توګه   سل ګونۍ غنم حاصلات دي په دې کې لس ګونۍ غنم     لوکونکو ته ورکړل شول   پنځه ګونۍ میده کونکي ( تریشر) ته ورکړل شول اوپاتي   اتیا ګونۍ شوي   نواوس به داتیاګونیو له حسابه زکات یعني عشر یانصف عشر نه ورکول کیږي بلکه دپوره سلو ګونیو له مخي به عشر یا نصف عشر ورکول کیږي

دعشر اړوندیو څو بېلابيل مسائل :

۱=   هغه حاصلات کې دعشر برخه جوړه شي   دمثال په توګه عشر یوه ګونۍ غنم شي نو داجائز دي چې دغنمو په ځای   دیوې ګونۍ غنمو قیمت ورکړي .

۲= که څوک په کورکې دننه یا په خپل سرای کې کم شیئ وکري   یاکومه میوه داره   ونه وي نوپه هغه کې عشر نشته .

دحاصلاتو دعشر مستحقین هم هغه دزکات مستحقین دي

الله تعالی په سورة التوبة ایت نمبر۶۰ کې دزکات مستحقین ۸ ډوله خلک ښودلي چې په هغوکې یوه ډله - مؤلفة القلوب – ساقط دي چې په دې اعتبارسر ه ۷ ډلي پاتي دي

۱= فقیر ، یعني هغه څوک چې لږ څه شیئ خو لري خو دنصاب په اندازه نه وي

۲= مسکین ، یعني هغه څوک چې هیڅ هم نه لري

۳= عاشر ، یعني هغه څوک چې داسلامي حکومت له لوري په زکاتونو راټولو لو مامور وي

۴= غلامان

۵= قرض دار ، یعني هغه څوک چې دخلګو پورونه ورباندي وي اوله قرضو اداء کولو وروسته دنصاب په اندازه مال نه ورته پاتي کیږي

۶= دالله تعالی په لاره کې جهادکونکي

۷ = مسافر چې هیڅ هم په لاس کې نه لري

عمره کوونکى که له سر خرېيلو پرته له حرمه ووځي؟

استفتاء

زه عمرې ته لاړم هلته مي طواف او سعي وکړه،خو پرته له سرخرییلو زه جدې ته له احرام سره راغلم او بیا حرم ته له احرام سره لاړم او سرمي په حرم کي وخرییه،آیا جدې ته په راتګ باندي خو به په ما څه شی نه لازمیږي؟

عبد الولي ،کارت نو- کابل

الجواب

حامدا ومصلیا؛

پوښتل شوې مسئله کې تاسو بېرته حرم ته ستانه شوي یاست او په حرم کې مو سر خرېیلی دی ؛ نوځکه په تاسو هیڅ شی نه لازمیږي .

1-وفي صحيح البخاري 2/1189 ط : الطاف كراتشي،رقم 4410

عن نافع أن ابن عمر – رضى الله عنهما – أخبرهم أن رسول الله – صلى الله عليه وسلم – حلق رأسه فى حجة الوداع .

2-وفي الدر المختار مع رد المحتار 2/225 ط : رشيدية كويته

(أو حلق في حل بحج) في أيام النحر ، فلو بعدها فدمان (أو عمرة) لاختصاص الحلق بالحرم (لا) دم (في معتمر) خرج (ثم رجع من حل) إلى الحرم (ثم قصر) وكذا الحاج إن رجع في أيام النحر ، وإلا فدم للتأخير.

قال الشامي : ( قوله أو حلق في حل بحج أو عمرة ) أي يجب دم لو حلق للحج أو العمرة في الحل لتوقته بالمكان ، وهذا عندهما خلافا للثاني .

3-وفي تبيين الحقائق 2/375-376 ط : دار الكتب العلمية

قال رحمه الله ( أو حلق في الحل ) أي يجب الدم إذا حلق في الحل للحج أو العمرة……….وإن لم يحلق حتى خرج من الحرم ثم عاد فحلق فيه لا يجب عليه شيء في قولهم جميعا.

4-وفي بدائع الصنائع 3/102-103 ط : دار الكتب العلمية

وأما بيان زمانه ، ومكانه فزمانه أيام النحر ، ومكانه الحرم ، وهذا قول أبي حنيفة إن الحلق يختص بالزمان ، والمكان………….ولو لم يحلق حتى خرج من الحرم ثم عاد إلى الحرم فحلق أو قصر فلا دم عليه لوجود الشرط على قول من يجعل المكان شرطا .

آيا د کعبې په ليدلو حج فرضېږي؟

استفتاء

دا د رجب میاشت دی غواړم چي عمرې ته لاړ شم،خو ما داسي اورېدلي دي چي دبیت الله په لیدلو او دغه راز  د عمرې لپاره د احرام په تړلو سره حج فرض کیږي آیا دا خبره سهي ده؟حال دا چي زه اوس د عمرې کولو توان لرم،خو دحج کولو توان نه لرم .

عبدالله کابل

الجواب

حامدا ومصلیا؛

د عمرې احرام په تړلو او د کعبې په لیدلو حج نه فرضیږي البته که دحج کولو توان ولرئ بیا درباندې حج فرض دی څومره ژر چې شونی وي باید ترسره یې کړئ .

1-لما في الدر المختار مع رد المحتار 2/262 ط : حنفية كويته

أقول : وظاهره يفيد أن الصرورة الفقير لا يجب عليه الحج بدخول مكة ، وظاهر كلام البدائع بإطلاقه الكراهة أي في قوله : يكره إحجاج الصرورة لأنه تارك فرض الحج يفيد أنه يصير بدخول مكة قادرا على الحج عن نفسه وإن كان وقته مشغولا بالحج عن الآمر وهي واقعة الفتوى فليتأمل ا هـ .

قلت : وقد أفتى بالوجوب مفتي دار السلطنة العلامة أبو السعود ، وتبعه في سكب الأنهر ، وكذا أفتى السيد أحمد بادشاه ، وألف فيه رسالة .وأفتى سيدي عبد الغني النابلسي بخلافه وألف فيه رسالة لأنه في هذا العام لا يمكنه الحج عن نفسه لأن سفره بمال الآمر فيحرم عن الآمر ويحج عنه ، وفي تكليفه بالإقامة بمكة إلى قابل ليحج عن نفسه ويترك عياله ببلده حرج عظيم ، وكذا في تكليفه بالعود وهو فقير حرج عظيم أيضا .

2-وفي البحر الرائق 3/123 ط : رشيدية كويته

ويجوز إحجاج الصرورة ، ولكن يجب عليه عند رؤية الكعبة الحج لنفسه ، وعليه أن يتوقف إلى عام قابل ويحج لنفسه أو أن يحج بعد عودة أهله بماله ، وإن فقيرا فلتحفظ والناس عنها غافلون وصرح علي القاري في شرح مناسكه الكبير بأنه بوصوله لمكة وجب عليه الحج .

وفي نهج النحاة لابن حمزة هذه المسألة من كلام حسن فلتراجع .ما رأيته في الحامدية . ورأيت في بعض حواشي الدر المختار أنه أفتى بعدم وجوب الحج عليه مولانا العارف بالله تعالى الشيخ عبد الغني النابلسي لتلبسه بالإحرام عن الغير ووجود الحرج المرفوع لو أقام إلى قابل ، وألف في ذلك رسالة .

3-وفي تنقيح الفتاوى الحامدية 1/34 ط : قديمي كتب خانه

أقول وقد ألف سيدي عبد الغني النابلسي رسالة في ذلك جنح فيها إلى عدم الوجوب .

د حج جمرات په ليندۍ ویشتل

استفتاء

سلامونه!روغ رمټ به یاست

نن سبا په فیس بک کې د یوه بابا عکس ښکاره کیږي چې د لېندې په مټ په منی کې جمرات ولي،دغه عکس ډېر زیات خلک خوښوي او همداراز یې شیر کوي،سوال داده چې آیا د لېندې په مټ جمرات ویشتلو سره واجب ادا کیږي؟

احمدګل،قندوز

الجواب

حامدا ومصلیا

جمرات په لاس ویشتل ضروري دي،په لېندې (غولکه) ویشتلو سره واجب نه ادا کیږي .

بحواله دحج لارښود۳۸۶ ط :افغان بنسټ

1-وفي الفقه الإسلامي وأدلته 3/239 ط :دار الفكر

شروط الرمي :…………أن يكون الرمي بيد،ويكون المرمي عند الجمهور حجرا اتباعا للسنة،فلا يكفي الرمي بقوس،ولا الرمي بالرجل ولا بالمقلاع،ولا بالطين .

2-وكذا في معلم الحجاج 199 ط :البشرى كر اتشي

مالداره که په ژوند کې حج ونه کړي؟

  استفتاء

که یوڅوک غني وي او دغنا په شپوکي کوښښ وکړي چي حج ته لاړشي ،خوبریالی نه سي او بیا مړ سي،اووصیت ته هم وخت پیدا نه کړي،آیا له نومړي څخه دحج فرضیت ساقطیږي؟

عبدالرحمن،کابل.

الجواب

حامدا ومصلیا؛

له فرضیت وروسته حج په خپل وخت کې اداکول ضروري دي خو که څوک یې دکوم عذر له کبله په خپل ژوند کې ترسره نشي کړی؛ نودحج وصیت پرې واجب دی څو بل تن ترې حج اداکړي او که وصیت یې نه وي کړی او وارثان یې ترې حج وکړي؛ نو انشاء الله پرې غاړه به یې خلاصه شي.

1-قال الله تعالي : ولله علي الناس حج البيت من استطاع إليه سبيلا((ال عمران رقم اية 97))

2-وفي أحكام القرآن للجصاص 2/22 ط : دار الكتب العلمية

فثبت بذلك أن من شرط الاستطاعة إمكان الوصول إلي الحج. وهؤلاء وإن لم يلزمهم الحج بأنفسهم إذا كانوا واجدين للزاد والراحلة،فإن عليهم أن يحجوا غيرهم عنهم،أعني المريض والزمن والمرأة إذا حضرتهم الوفاة فعليهم أن يوصوا بالحج،وذلك أن وجود ما يمكن به الوصول إلي الحج في ملكهم يلزمهم فرض الحج في أموالهم إذا لم يمكنهم فعله بأنفسهم،لأن فرض الحج يتعلق بمعنيين:أحدهما بوجود الزاد والراحلة وإمكان فعله بنفسه،فعلي من كانت هذه صفته الخروج.والمعني الآخر:أن يتعذر فعله بنفسه لمرض أو كبر سن أو زمانة أو لأنها امرأة لا محرم لها ولا زوج يخرج معها،فهؤلاء يلزمهم الحج بأموالهم عند لإياس والعجز عن فعله بأنفسهم.

3-وفي جامع الترمذي 1\378 ط :الطاف ايند سنز رقم 812

عن علي قال : قال رسول الله عليه وسلم : “من ملك زادا وراحلة تبلغه إلي بيت الله ولم يحج فلا عليه أن يموت يهوديا أو نصرانيا ’وذلك أن الله يقول في كتابه : ولله علي الناس حج البيت من استطاع إليه سبيلا.

4-وفي مرقاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح 5\426 ط : دار الكتب العلمية

عن ابن عباس (قال) أتي رجل النبي صلي الله عليه وسلم فقال : إن أختي نذرت أن تحج وإنها ماتت فقال النبي صلي الله عليه وسلم : لو كان عليها دين أكنت قاضية؟ قال : نعم قال : فاقض دين الله فهو احق بالقضاء. متفق عليه.

قال الملا علي القاري(قال فاقض دين الله فهو أحق بالقضاء) أي من دين العباد وهذا الإجمال لا ينافي التفصيل الفقهي عندنا أنه إنما يجب الا حجاج علي الوارث إذا أوصي الميت وإلا فيكون تبرعا.

5-وفي مرقاة المفاتيح 6\228 ط : دار الكتب العلمية

عن ابن عمر رضي الله عنه قال : قال رسول الله عليه وسلم :ماحق امريء مسلم له شيء يوصي فيه يبيت ليلتين إلا ووصيته مكتوبة عنده . متفق عليه.

قال الملا علي القاري : لا ينبغي له أن يمضي عليه زمان وإن كان قليلا في حال من الأحوال إلا ان يبيت بهذه الحال’وهي أن يكون وصيته مكتوبة عنده لأنه لا يدري متي يدركه الموت.

6-وفي الدر المختار مع رد المحتار 2\153-259 ط : حنفية

الاول شروط الوجوب وهي التي اذا وجدت بتمامها وجب الحج و الا فلا وهي سبعة الاسلام والعلم بالوجوب لمن في دار الحرب والبلوغ والعقل والحرية والاستطاعة والوقت أي القدرة في أشهر الحج أو في وقت خروج أهل بلده علي ما يأتي . والنوع الثاني شروط الاداء وهي التي ان وجدت بتمامها مع شروط الوجوب وجب أداءه بنفسه وان فقد بعضها مع تحقق شروط الوجوب فلا يجب الاداء بل عليه الاحجاج أو الايصاء عند الموت وهي خمسة سلامة البدن وأمن الطريق وعدم الحبس والمحرم أو الزوج للمرأة وعدم العدة لها…..قال الشامي : ففي مناسك السروجي : لو مات رجل بعد وجوب الحج ولم يوص به فحج رجل عنه أو حج عن أبيه أو أمه عن حجة الاسلام من غير وصية,قال أبو حنيفة : يجزيه إن شاء الله ,وبعد الوصية يجزيه من غير المشية.

7-وفي مناسك الملا علي القاري 74 ط : حقانية بشاور

(الثالث)أي من شرائط الاداء علي الصحيح كما ذكره ابن الهمام(عدم الحبس)أي بالفعل(والمنع)أي باللسان(والخوف)أي بالقلب(من السلطان)أي الذي يمنع الناس من الخروج إلي الحج.ففي الكفاية : والخائف من السلطان كالمريض،لوجود المانع،ونقل عن شمس الإسلام أن السلطان ومن بمعناه من الأمراء ذوي الشأن ملحق بالمحبوس في هذا الحكم،فيجب الحج في ماله،يعني إذا كان له مال غير مستغرق لحقوق الناس في ذمته دون نفسه.

8-وفي بدائع الصنائع 3\47 ط : دار الكتب العلمية

ومنها (الشرائط) : صحة البدن فلا حج علي المريض ,والزمن,والمقعد,والمفلوج,والشيخ الكبير الذي لا يثبت علي الراحلة بنفسه,والمحبوس,والممنوع من قبل السلطان الجائر عن الخروج إلي الحج ’لأن الله تعالي شرط الاستطاعة لوجوب الحج,والمراد منها استطاعة التكليف,وهي سلامة الأسباب والآلات,ومن جملة الأسباب سلامة البدن عن الآفات المانعة عن القيام بما لابد منه في سفر الحج,لأن الحج عبادة بدنية,فلا بد من سلامة البدن,ولا سلامة مع المانع.

والله سبحانه وتعالي أعلم بالصواب

عبد الرؤف قاسمي

29 ربيع الثاني 1434

الجواب صحیح

د حج د اداکولو طريقه (لنډ او مفصل(

 دحج د اداکولو طريقه

کله چې حاجي مقيات ته ورسي نو له هر څه لومړي بايد اودس يا غُسل وکړي غسل کول غوره دي، بيا احرام (يولنګ او يو څادر چې نوي يا منځل شوي وي) واغوندي او خوشبوئي به هم ووهي، دوه رکعته لمونځ د اداکولو وروسته به د حج نيت وکړي د نيت په پای کې به تلبيه ووايې او د تلبيې په الفاظو کې به کمی نه راولي .

کله يې چې تلبيه وويله نوحاجي پوره محرم شو او د عبثوخبرو، جنګ کولو، حلالي کولو ښکار کولو، خولۍ او پګړﺉ په سر کولو، سر اومخ پټولو، خوشبويي استعمالولو، ويښتانوخريلو، نوکانو اخيستلواو داسې موزو په پښو کولو څخه چې ښنګري پټوي بايد ځان وژغوري.

حمام ته ننوتل، غسل کول او د ملا څخه هميانۍ تړل ورته روا دي .

کله چې حاجې احرام وتاړه نو په هر لمانځه پسي به تلبيه ډېره ډېره وايې او هم به اوچتو ځايونو ختلو او ښکته کېدلو په وخت کې تلبيه وايي .

څه وخت چې مکي ته ورسيد کعبې ته به لاړشي او د هغې په ليدلو به تهليل او تکبير داسې ووايي: لااله الاالله والله اکبر، بيا به حجرالاسود ته مخ واړوي تکبير، تهليل او درود به ووايي، وروسته له هغې به لاسونه غوږونوته پورته کړي او که توان اوقدرت يې وي حجرالاس حجرالاسود به ښکل او مسحه کړي .

بيا به د بيت الله شريف او حطيم (حطيم هغه ځاي دي چې په بيت الله پورې اړه لري) په چاپير له ښي خوا نه په طواف شروع وکړي او اوه ګردشه به پوره کړي په داسې ډول چې په دريو لومړيو ګردشونو کې به پهلواني تګ کوي او په نورو څلورو ګردشونو کې به په عادي حال ګرځي .

که وسه يې کېدله نو په هرګردش او طواف په پای کې به حجرالاسود ته په رسېدو سره هغه ښکل او مسحه کړي او که وسه يې نه وه نو مخامخ به ورته ودرېږي او د هغې په لور به د امسا يا لاس په ورغزولو سره د مسح کولو په څېر اشاره کوي .

دا طواف سنت دی او د طواف قدوم په نامه يادېږي .

هرکله چې له طواف څخه وزګار شي نو بيا به دوه رکعته لمونځ په مقام ابراهيم او يا  دجومات بل داسې ځای کې وکړي چې هلته امکان لري .

وروسته له هغو به په صفا وخېږي او د بيت الله په لور به مخ کړي، تکبير، تهليل او درود به ووايي او د لاسونو په پورته کولو سره به خپل ځان او نورو ټولو مؤمنانو ته د خير دعا وکړي. بيا به په عادي تګ سره مروي ته کوز شي. کله چې د صفا او مروي منځ ته ورسېږي نو د ميلين احضرين (دوه شنوڅلو) ترمنځ به سعي او منډه وکړي او مروي ته به د رسېدو په وخت کې د بيت الله په لور مخ کړي او د صفا دعا ګاني به وکړي .

د صفا او مروي تر منځ تګ راتګ چې له صفا نه يې پيل کوي او په مروي يې ختموي ټول اوه ګردشه پوره کوي په داسې ډول چې هر ځل تګ يو ګردش او بېرته راتګ بل ګردش شمېرل کېږي .

د ذي الحجي د اتمې ورځې مناسک:

حاجي به د ذي الحجي د اتم ورځې (چې د ترويه ورځ يې بولي ) د سهار د لمانځه نه ورسته مینا ته لاړشي او نهمه شپه به هلته په مینا کې وکړي .

د ذي الحجي د نهمي ورځې مناسک: حاجي به د ذي الحجي په نهمه ورځ عرفات ته لاړشي او د لمر د زوال نه وروسته به د ماسپښين او مازديګرلمونځونه په يو آذان او دوه اقامتونو سره په يو وخت کې په جماعت وکړي او که چا په يواځې ځان سره بې له جماعت لمونځ کاوه نو د هر وخت لمونځ به بېل بېل او په خپل وخت اداکړي .

بيا به د عرفات په غونډۍ چې جبل الرحمت نوميږي ودريږي او په پوره عاجزۍ او زارۍ سره به د خير دعاګانې وکړي .

د بطن عُرينه نومي ځاي نه پورته د عرفات نور ټول ميدان د موقف (د دريدو ځاي) دي، کله کله چې لمر پريوځې نو حاجي به په آرام ډول مزدلفې ته لاړ شي او هلته به د مشعرالحرام سره نژدي شپه وکړي ځکه چې په دغه ځاي کې شپه کول مستحب دي .

همدلته به حاجيان د امام سره يو ځای د ماسخوتن په وخت کې د ماښام او ماسخوتن لمونځونه په يو اذان او يو اقامت په جماعت سره وکړي. خو که چا د ماښام لمونځ په لار کې يوازي کړي ؤ نو بيا پرې د لمانځه ګرځول لازم دي څو دامام سره يې په جماعت ادا کړي .

د ذي الحجي د لسمي ورځې مناسک :

کله چې په مزدلفه کې په حاجيانو سبا شي نو په تياره کې به د سهار لمونځ د امام سره په جماعت وکړي اوخپل ځان او نورو مسلمانانو ته به دعا وکړي. پرته له بطن محسر څخه د مزدلفې ټوله ځمکه موقف (د درېدو ) ځای شمېرل کېږي. بيا به د لمر ختلو نه مخکې د عقبې جمرې د ويشتلو لپاره د مینا په لور روان شي اوهلته به په اوو کاڼو جمره وولي .

کله چې له جمري ويشتلو نه وزګار شي نو بيا به ذبح (حلاله )وکړي او خپل سر او سنت به هم وخروي. بيا به مکي ته راشي طواف زيارت به وکړي، اوس د احرام ټولې پابندي ختمي شوي .

د اختر له درېيمې ورځې نه وروسته د دې طواف کول مکروه دي او په وروسته کوونکو يې دم لازميږي .

د ذي الحجي د يوولسمي او دولسمې ورځې مناسک :

حاجيان به په دغو ورځو مینا ته ځې او د زوال نه وروسته به درې واړه جمري ولي د جمرو ويشتلو په وخت کې به تکبيرونه وايې او بيا به دعا کوي د جمري ويشتل به له هغې جمري څخه پيل کوي کومه چې مسجد حنيف ته نژدي ده. په پای کې به د عقبی جمره وولي بيا به بېله ځنده مکې ته ځي او په محصب نومي ځای کې به کوز شي او حرم ته به ننوځي او د بيت الله شريف طواف به پرته له پهلوانۍ وکړي. دا طواف په اطرافي حاجيانو واجب دي او د طواف وداع په نوم يادېږي .

په مکه کې په اوسيدونکو حاجيانو باندې دا طواف نشته .

ښځه په ټولو ذکر شوو حالاتو کې د نر په شان ده، خو د نر سره دومره فرق لري چې ښځه سرنه لوڅوي، آواز به نه اوچتوي، د ميلين احضرين ترمنځ د تګ راتګ په وخت کې به سعي او منډه نکوي، سربه نه خروي او په ټولو مراسمو کې به مخ سوڅ ساتي مګر د مخالت کولو په صورت ورباندې دم يا صدقه لازميږي .

د حج ارکان، واجبات او سنتونه

الف- د حج ارکان: هغه افعال دي چې که له حاجي څخه پاتې شي نوحج يې نه صحيح کېږي اوهغه دري دي 1- په عرفات دريدل 2- طواف زيارت يا افاضه 3- احرام

د حج واجبات :

1-       له مقياتو څخه احرام تړل

2-      په طواف کې بل چاته زحمت نه رسول .

3-      د طواف نه ورسته دوه رکعته لمونځ کول .

4-      په اوداسه سره طواف کول .

5-      د حجرالاسود نه په طواف پيل کول .

6-      د بيت الله او حطيم په چاپير طواف کول .

7-      په طواف کې بل چا ته زحمت نه رسول .

8-      سعي د صسعي د صفا څخه شروع کول او په مروي پاي ته رسول .

9-      په سعي کې اوه کردشه پوره کول .

10-    د عرفي د ورځي د زوال نه ورسته تر ماښام پورې په عرفات ودريدل .

11-   په مزدلفه کې د مشعرالحرام سره يوه شيبه ودريدل .

12-   د اختر په ورځو کې د عقبي جمرې ويشتل .

13-   د حج يا عمرې په پاي کې د ويښتانو خريل يا لنډول .

14-   د اختر په اوله ورځ قرباني کول (د څاروي حلالول) اول ذبح بيا د ويښتانو خريل

15-   د صفا او مروي د سعي کولو لپاره نيت کول .

16-   طوا ف صدر کول

که له حاجي څخه کوم واجب عمل ترک شي نو دم (د څاروي حلاول ) پري لازمېږي که يې دا په توان کې نه وي يعني اقتادی توان ونه لري نو لس روژي به نيسي دري ورځې په مکه کې او پاتي چې کله کور ته ورسيږي .

د حج سنتونه

1-       د احرام تړلو لپاره غسل .

2-      طوا قدږم کول .

3-      د احرام تړلو په وخت کې خوشبويي استعمالول.

4-      تلبيه ويل

5-       په هغه طوا کې د پهلوانۍ پيښي کول چې وروسته ترې د صفا او مروی سعي کيږي .

6-      په طوا کې د پيهلوانۍ پيښي کول .

7-      د طوا يت کول .

8-      د طواف ګردشونه .

9-      د طوا ګردشونه په پرله پسې ټوګه سرته رسول .

10-   د سعي ګردشونه په پرله پسي ډول کول .

11-   د عرفات لپاره په منا کې شپه کول .

12-    په عرفات کې د ماسپښين او مازديګر لمونځونه يو ځای د ماسپښين په وخ په حماعت ادا کول .

13-   تر عرفات وروسته په مزدل کې شپه کول

14-   په عرات کې د صخري (ډبرين ځای)سره ودرېدل